Перайсьці да зьместу

Ямант

Дадаць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Ямант
лац. Jamant
Ammund
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Amo + Mund
Іншыя формы
Варыянт(ы) Ямунд, Ямунт, Амонт
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Ямант»

Ямант (Ямунд, Ямунт, Амонт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Амунд, Амунт, Емунд, Эмунт або Ёмунд (Ammundus[1], Amund[2], Amuntr[3], Amond[4], Amunt[5], Emund, Emunt[6], Jomund[7][8]) — імя германскага паходжаньня[9]. Іменная аснова ам- (імёны ліцьвінаў Ямаўт, Ямін; германскія імёны Amolt, Ammin) мае значэньне 'актыўны, гарлівы, працавіты' і ўзыходзіць да стараісьляндзкага ama 'турбаваць, непакоіць'[10], а аснова -мунд- (-мунт-, -монт-) (імёны ліцьвінаў Монтгерд, Валімонт, Жыгімонт; германскія імёны Mundgerd, Walmont, Sigimunt) паходзіць ад германскага *mundô 'рука, абарона, крэўнасьць'[11] або гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[12].

Адпаведнасьць імя Ямант германскаму імю Amund сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[13]. Германскі характар літоўскіх імёнаў з асновай -монт- (-мант-) — як і запазычаньне самой асновы з германскіх моваў — таксама сьцьвердзіў амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[14].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Ямант складаецца з асноваў -я- (імёны ліцьвінаў Явіл, Ягерд; германскія імёны Jovila, Jogärdh), якая паходзіць ад гоцкага ja, jah 'сапраўды' (таксама адзначаецца іменная аснова а-, якая паходзіць ад старагерманскага *ana- з падобным значэньнем[15][16]), і -мунд- (-мунт-, -монт-)[17]. Такім парадкам, імя Ямонт азначае «сапраўды гарлівы»[18].

У Прусіі бытавала імя Jomandt (1395 год)[19].

У Ноўгарадзе бытавала імя Омант: Оманта (1420-я гады)[20].

У Польшчы адзначаецца прозьвішча Ямунт (Jamundt)[21].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Jamunt (1390 год)[22]; Jamundt (23 красавіка 1398 году)[23]; Jamund von Cletzke[24], Iamund de Cletzke[25] (12 кастрычніка 1398 году); Semeon Iamunti (18 студзеня 1401 году)[26]; Senkonis filii Jamuntii Lithwanie ducum (1 лютага 1411 году)[27]; отъ князь своихъ, Ямонта да Василей Борійковъ[28], князь Ямонтъ Толоунтовичь[29], князя Ивана Ямонта наместника Смоленского[30] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); князя Ямонта[31], князь Ямонтъ Толунтовичь[32] (Сафійскі першы летапіс); князь Михаило Ямонътовичъ (1440—1492 гады)[33]; Ямантъ (Маскоўскі летапісны звод канца XV стагодзьдзя); людей нашихъ Кожтяжинскихъ… а Петраша Амонтовича (1501—1513 гады)[34]; в Дорсунишском повете шестьдесят чоловеков… а Ямонта Рачкевича[35], под бояры рокговскими Ямонтом Борисовичом[36] (26 студзеня 1516 году); бояръ господарьскихъ Ейшиского повета, наимя Ямонта (8 ліпеня 1518 году)[37]; Мартинъ Ямунътовичъ (1528 год)[38]; князю Семену Ямонтовичу Подберезскому (2 лістапада 1531 году)[39]; под бояры зыскалъ, Ямонътомъ Борысовичомъ (23 траўня 1539 году)[40]; людей подали Скидлянъ и Жорославцовъ… Жданъ Ямантовичъ (19 студзеня 1540 году)[41]; Стась Пацевич Ямонтович (30 ліпеня 1545 году)[42]; Янъ Викъторынъ а Бартломеи Ямонтовичъ (1565 год)[43]; з дому Ямонтовичъ[44], Валентынъ Ямонтовичъ[45], Янъ Ямонтовичъ[46] (1567 год); Я Петръ Анъдреевич Ямонътъ (8 кастрычніка 1593 году)[47]; Nobilis Petrus Iamunt (1648—1649 гады)[48]; jmp. Jana Jamąta (1690 год)[49]; Martianus Jamuntowicz (1705 год)[50][51]; Jemąty (1744 год)[52].

Носьбіты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З XVII ст. прыдомкам Ямант карыстаўся літоўскі шляхецкі род Палевічаў[55].

Яманты (Jamont) гербу Пабог — літоўскі шляхецкі род зь Сьвянцянаў[56].

У XVI ст. існаваў «грунт» Амонтавічы (Амонтовичи) у Жамойцкім старостве[57]. У 1595 і 1597 гадох упамінаўся маёнтак Ямонтавічы ў Жамойцкім старостве[58].

На гістарычнай Лідчыне існуе вёска Яманты.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 33.
  2. ^ Nielsen O. Olddanske personnavne. — Kjøbenhavn, 1883. S. 4, 116.
  3. ^ Naumann H. Altnordische Namenstudien. — Berlin, 1912. S. 17.
  4. ^ Sveriges medeltida personnamn. Hft. 1. — Uppsala, 1967. S. 72.
  5. ^ Sveriges medeltida personnamn. Hft. 1. — Uppsala, 1967. S. 67, 71, 73.
  6. ^ Hartig J. Die münsterländischen Rufnamen im späten Mittelalter. — Köln; Graz, 1967. S. 150.
  7. ^ Stemshaug O. Norsk Personnamnleksikon. — Oslo, 1982. S. 163.
  8. ^ Jomund, Nordic Names
  9. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 51.
  10. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 33.
  11. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 180.
  12. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
  13. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
  14. ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
  15. ^ Peterson L. Nordiskt runnamnslexikon. — Institutet för språk och folkminnen, 2007.
  16. ^ ANA, Nordic Names
  17. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 19.
  18. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24.
  19. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925.S. 40.
  20. ^ Зализняк А. А. Древненовгородский диалект. 2-е изд. — М., 2004. С. 672, 770.
  21. ^ Smoczyński W. Les Noms de famille polonais d’origine lituanienne // Proceedings of the Thirteenth International Congress of Onomastic Sciences, Cracow, August 21—25, 1978 / edited by Kazimierz Rymut. Vol. 2. — Kraków, 1982. P. 440.
  22. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 3. — Leipzig, 1866. S. 168.
  23. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. P. 54.
  24. ^ Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. S. 12.
  25. ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. S. 226.
  26. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 37.
  27. ^ Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 2. — Cracoviae, 1891. P. 42.
  28. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 101.
  29. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 104.
  30. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 142.
  31. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 247.
  32. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 251.
  33. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 31.
  34. ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. С. 17.
  35. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 179.
  36. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 181.
  37. ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 1234.
  38. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 86.
  39. ^ Беларускі архіў. Т. 2. — Менск, 1928. С. 138.
  40. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 20 (1536—1539). — Vilnius, 2010. P. 263.
  41. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. С. 260.
  42. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 83.
  43. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 207.
  44. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 789.
  45. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1290.
  46. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1341.
  47. ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 345.
  48. ^ Žemaičių vyskupijos vizitacijų aktai 1611—1651 m. // Fontes Historiae Lituaniae. Vol. XI, 2011. P. 339.
  49. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo połockie 1667 i 1690 r. — Warszawa, 2018. S. 104.
  50. ^ Die Matrikel des päpstlichen Seminars zu Braunsberg 1578—1798. — Braunsberg, 1925. S. 125.
  51. ^ Масальскі Д. Аб Ліцьвінох і Беларусах у Браўнсбэргскім сэмінары 1578—1798 // Родныя Гоні. Кн. 4, чэрвень 1927. С. 17—20.
  52. ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  53. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 376.
  54. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 1. ― Вильна, 1901. С. 11, 24.
  55. ^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 51.
  56. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 94.
  57. ^ Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. 4.
  58. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 4. ― Вильна, 1905. С. 43, 218.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ямант&oldid=2517177»